Van Tuldenstraat 1
Herenhuis
Bossche monumenten
Negentiende-eeuws herenhuis met hoektoren
door Ed Hupkens
Door de bouw van de Citadel (1637-1642) was aan de stadszijde een vrij schootsveld nodig. Daarom werden er 43 huizen, de Orthenbuitenpoort en de St. Petrus en Pauluskerk afgebroken. Door de afbraak ontstond één groot, kaal gebied dat Casteels Pleijn of Esplanade, in de volksmond 'De Plein' genoemd werd. Door de Vestingwet van 1874 hield 's-Hertogenbosch op vestingstad te zijn, het terrein mocht opnieuw bebouwd worden. Vanaf 1880 werden er straten aangelegd en huizen gebouwd. Zo ontstonden de Jan Heinsstraat en Van Tuldenstraat. In deze straten werd een aantal aanzienlijke woonhuizen gebouwd, maar er werden ook eenvoudige pakhuizen neergezet. Sinds mei 2001 staat het pand Van Tuldenstraat 1 geregistreerd als rijksmonument. Het pand Van Tuldenstraat 1 heeft architectuurhistorische waarden vanwege de kwaliteiten van het ontwerp met hoektoren en de verzorgde ornamentiek in ex- en interieur. Foto: Josephine Peren.De asymmetrische voorgevel aan de Van Tuldenstraat telt vier traveeën, waarbij de tweede en vierde travee risalerend zijn. De gevelopeningen zijn licht getoogd en hebben geprofileerde stucwerklijsten. In de tweede travee is een eenvleugelige paneeldeur met een eenruits bovenlicht. Tussen de eerste en tweede bouwlaag bevindt zich een cordonlijst. In de derde bouwlaag op de aansluitpunten van de toren met de belendende schilddaken, zitten blindnissen. De asymmetrische linkergevel telt drie traveeën, een begane grond en een balkon op de verdieping.
De plattegrond is opmerkelijk met twee in de lengterichting van het pand lopende, boven elkaar gelegen gangen, waaromheen de diverse vertrekken zijn gesitueerd. De gang verdeelt de woning als het ware in een voor- en achterhuis. Beide delen zijn voorzien van een afzonderlijke kelder met troggewelf.
Van het interieur zijn ondermeer van belang: de hal en gang met zwart-wit marmeren tegelvloer; hardstenen plint en dorpels (begane grond); diverse plafonds met stucwerkdecoraties en stucwerklijsten; een trap met decoratieve balusters; een keuken met schouwbalk en -boezem (onderdeel boven de stookplaats); spek-, muur- en keukenkasten uit de bouwtijd; vertrekken met rijke stucplafonds.
|
‘n Lutske Brabants, zondag 2 februari 2020
Rijksmonument
Van Tuldenstraat 1
InleidingIn de rooilijn en op de hoek van de Van Tuldenstraat en Jan Heinsstraat gelegen herenhuis. Linkergevel vrijliggend met klein erf, rechtergevel aansluitend. Het rond 1880 gebouwde pand is opgetrokken in Eclectische stijl en kwam -als een van de laatste voorbeelden in de binnenstad- door particulier initiatief tot stand als invulling van de door de Vestingwet (1874) overbodig geworden militaire structuur. Het pand maakt deel uit van de laat negentiende-eeuwse wijk de Esplanade die in maat en schaal aansluit bij de middeleeuwse stadswijk direct ten zuidwesten maar een laat negentiende-eeuws karakter draagt. De vensters en linkergevel zijn versoberd, het interieur is op onderdelen gewijzigd en gemoderniseerd. In het dakschild aan de achterzijde een modern groot, horizontaal venster.OmschrijvingHet gedeeltelijk, met twee van elkaar gescheiden ruimten onderkelderde bakstenen pand beslaat een nagenoeg rechthoekige plattegrond en telt twee bouwlagen en een kapverdieping onder twee met romaanse pannen gedekte gekoppelde schilddaken waartussen een zakgoot. Op de hoek een gedeeltelijk ingebedde achtzijdige drielaagse toren met afgeplat achtzijdig tentdak voorzien van zinken afdekking. Onderlangs het met machinale baksteen in kruisverband gemetselde pand een gepleisterde, verspringende plint. Bovenlangs een hoofdgestel met gekorniste, geprofileerde goot boven een gepleisterd fries, deels voorzien van casementen en oculi. Hoekpilasters, op de gevels voorzien van casementen, op de toren eenvoudiger en overhoeks geplaatst. Versoberde schuifvensters op hardstenen onderdorpels.Asymmetrische voorgevel aan de Van Tuldenstraat van vier traveeën met risalerende tweede en vierde travee. Zeer licht getoogde gevelopeningen met geprofileerde stucwerklijsten, op de verdieping rustend op dito vensterbanken. In de tweede travee een eenvleugelige paneeldeur met pseudonaald en eenruits bovenlicht. Aansluitende toren met ongelijke zijden. Vensters van afwisselende grootte onder hanenkammen. In de derde bouwlaag op de aansluitpunten van de toren met de belendende schilddaken blindnissen. Tussen de eerste en de tweede bouwlaag een cordonlijst die zich voortzet in de rechtergevel van twee traveeën aan de Jan Heinsstraat. Asymmetrische linkergevel van drie traveeën met gevelopeningen onder strekken, een versoberde begane grond en een versoberd balkon op de verdieping. Versoberde achtergevel overeenkomstig, doch soberder gedetailleerd. Opmerkelijke plattegrond met twee in de lengterichting van het pand lopende, boven elkaar gelegen gangen waaromheen de diverse vertrekken zijn gesitueerd. De gang verdeelt het pand als het ware in een voor- en een achterhuis. Beide delen zijn voorzien van een afzonderlijke kelder met troggewelf. Van het interieur zijn onder meer van belang: hal en gang met zwart-wit marmeren tegelvloer, hardstenen plint en dorpels (begane grond), houten overhoekse schampstukken, diverse plafonds met stucwerkdecoraties en stucwerklijsten; trap met decoratieve balusters; keuken met schouwbalk en -boezem, spek-, muur- en keukenkasten uit de bouwtijd; diverse vertrekken met rijke stucplafonds. WaarderingHet herenhuis is van algemeen belang. Het object bezit cultuurhistorische waarden vanwege het belang van de plattegrond voor de typologische ontwikkeling van het herenhuis; verder als herinnering aan de voormalige, door de Vestingwet overbodig geworden, militaire structuur van Den Bosch en tenslotte als onderdeel van de wijk de Esplanade die als een van de laatste voorbeelden in de binnenstad is ontstaan door particulier initiatief. Het object heeft architectuurhistorische waarden vanwege de esthetische kwaliteiten van het ontwerp met hoektoren en de verzorgde ornamentiek in ex- en interieur. Het object heeft ensemblewaarden als markant onderdeel van de historische bebouwing in de wijk de Esplanade, die gekenmerkt wordt door gesloten blokbebouwing met hoekaccenten en die in maat en schaal aansluit bij de middeleeuwse stadswijk direct ten zuidwesten. Het object is van belang wegens de architectonische gaafheid van de hoofdvorm en de bewaard gebleven elementen uit het interieur en draagt bij tot de visuele en structurele gaafheid van de stedelijk omgeving. |
Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004Adresboeken
Van Tuldenstraat 1
Van Tuldenstraat M 48 (????)
| 1908 | J.C. van Bremen (ambt. 's Hertogenb. brandw. Mij) - Kantoor 's Hertogenb. brandwaarborg-maatschappij |
Van Tuldenstraat 1 (1909)
| 1910 | J.C. van Bremen (ambt. 's Hertogenb. brandw. Mij) - Kantoor 's Hertogenb. brandwaarborg-maatschappij |
| 1928 | H.J. van der Belt - 's-Hertogenbossche Brandw. Mij |
Bossche Encyclopedie |